Τη Δευτέρα 20 Μαρτίου 2023, τη μέρα της εαρινής ισημερίας, οι μαθητές της Γ΄ Λυκείου Θετικής, μαζί με τις καθηγήτριες του σχολείου Μάγδα Κέππα και Ειρήνη Σίμου, με την πολύτιμη βοήθεια του υπεύθυνου του ΕΚΦΕ Φθιώτιδας Παναγιώτη Κουτσούμπα, πραγματοποίησαν το Πείραμα του Ερατοσθένη για τη μέτρηση της περιφέρειας και της ακτίνας της Γης.
Λίγα λόγια για το πείραμα
Το μεσημέρι του θερινού ηλιοστάσιου στην σημερινή Αιγυπτιακή πόλη του Ασσουάν, ο Ήλιος βρίσκεται στο ζενίθ του, ακριβώς κατακόρυφα πάνω από την πόλη. Τα αντικείμενα δεν ρίχνουν καθόλου σκιά και το φως του Ήλιου πέφτει κατευθείαν στον πάτο των πηγαδιών. Μόλις το πληροφορήθηκε αυτό ο Ερατοσθένης, που ήταν βιβλιοθηκάριος στη βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας τον 3ο π.Χ. αιώνα, αναγνώρισε αμέσως ότι είχε στα χέρια του την πληροφορία που χρειαζόταν για να μετρήσει την περιφέρεια της Γης.
Την ίδια μέρα και ώρα, μέτρησε σκιές στην Αλεξάνδρεια, βρίσκοντας ότι εκεί οι ηλιακές ακτίνες είχαν μια κλίση, αποκλίνοντας από την κατακόρυφο περίπου 7ο.
Τα υπόλοιπα ήταν απλώς θέμα γεωμετρίας. Υποθέτοντας ότι η Γη είναι σφαιρική, η περιφέρειά της αντιστοιχεί σε 360ο. Έτσι αν οι δύο πόλεις απέχουν κατά 7ο, αυτή η διαφορά αντιστοιχεί σε 7/360 της όλης περιφέρειας. Περίπου δηλαδή ένα πεντηκοστό. Εκτιμώντας επίσης από ταξιδιωτικά δεδομένα ότι οι δύο πόλεις απέχουν επίσης περίπου 5.000 στάδια, ο Ερατοσθένης εκτίμησε ότι όλη η περιφέρεια της Γης είναι περίπου 50 φορές αυτή την απόσταση, δηλαδή περίπου 250.000 στάδια. Οι ακαδημαϊκοί διαφωνούν ως προς το μήκος ενός Ελληνικού σταδίου, κι έτσι είναι αδύνατον να γνωρίζουμε πόσο ακριβής ήταν ο Ερατοσθένης. Αλλά σύμφωνα με κάποιες εκτιμήσεις έπεσε έξω μόνο 5%.
Το Πείραμα του Ερατοσθένη συγκαταλέγεται στα 10 πιο όμορφα πειράματα στην ιστορία της Φυσικής:
1. Το πείραμα της διπλής σχισμής του Young, εφαρμοσμένο για τη συμβολή μεμονωμένων ηλεκτρονίων
2. Το πείραμα του Γαλιλαίου για την ελεύθερη πτώση (1600)
3. Το πείραμα του Millikan με τις σταγόνες λαδιού (1910)
4. Η ανάλυση του ηλιακού φωτός με πρίσμα από τον Νεύτωνα (1665-1666)
5. Το πείραμα του Young για την συμβολή του φωτός (1801)
6. Το πείραμα του Cavendish με τον ζυγό στρέψης (1798)
7. Η μέτρηση της περιφέρειας της Γης από τον Ερατοσθένη(3ος αιώνας π.Χ.)
8. Τα πειράματα του Γαλιλαίου με τις κυλιόμενες σφαίρες σε κεκλιμένα επίπεδα (1600s)
9. Η ανακάλυψη του πυρήνα από τον Rutherford (1911)
10. Το εκκρεμές του Foucault (1851)
